آرتورپلاستي (تعويض مفصل)
پزشک متخصص برای درمان مشکلات مفصلی زانو ابتدا اقدامات درمانی غیر جراحی، از قبیل دارو درمانی ، فیزیوتراپی ، تمرینات ورزشی و استفاده از وسایل کمکی مانند بریس را تجویز خواهد کرد و در صورتی که شرایط بیمار با این راه کارها قابل بهبود نباشد؛ اقدام به تعویض مفصل زانو خواهد کرد.
آرتروز يكي از شايع ترين بيماري ها است و از بين مفاصل بدن، درگيري زانو، بيشترين شيوع را دارد. آرتروز مفصل زانو با درد تغيير شكل زانو به صورت زانوي پرانتزي يا ضربدري مشخص مي شود. اين بيماري معمولاً در سنين بالاتر است ولي در كساني كه سابقه آسيب مفصل داشته اند، ممكن است در سنين پايين تر نيز بروز نمايد.
خشكي مفصل و تورم از ديگر علائم اين بيماري مي باشد. از عوامل مستعد كننده ايجاد اين بيماري مي توان افزايش وزن، سابقه آسيب هاي زانو به ويژه آسيب منيسک، رباط ها و غضروف مفصلي و همچنين استعداد ژنتيكي فرد را نام برد. درمان اين بيماري در مراحل اوليه شامل فيزيوتراپي، كاهش وزن، آب درماني و داروهاي ضد درد است. با گذشت زمان و شديدتر شدن بيماري جراحي كمك كننده است.
جراحي آرتروز زانو
جراحي آرتروز زانو در مراحل پيشرفته بیماری، تعويض مفصل زانو مي باشد. در اين جراحي سطوح مفصلي كه تخريب شده است برداشته شده و توسط پروتز جايگزين مي گردد. پروتز شامل دو قسمت فلزي است كه سطح مفصل استخوان ران و ساق را مي پوشاند و يك پلاستيك فشرده و محكم به نام پلی اتیلن كه فاصله مفصل را تشكيل مي دهد. بخش هاي فلزي توسط سيمان مخصوص ارتوپدي به استخوان متصل مي شود. عمل جراحي تعويض مفصل زانو يك جراحي بسيار دقيق است و كوچكترين خطا در انجام جراحي ممكن است موجب شكست درمان شود.
با اين جراحی تغيير شكل زانو اصلاح شده و پس از انجام جراحي بيمار مي تواند با قرار دادن كامل وزن روي پاها و با كمك عصا راه برود. انجام فيزيوتراپي بعد از عمل جراحي بسيار مهم است، زيرا تقويت عضلات اطراف و به دست آوردن حركت زانو به فيزيوتراپي و همكاري خوب بيمار وابسته است.
موارد آموزش بيمار:
پاي بيمار بايستي دور از بدن قرار گيرد كه توسط بالش كه بين پاها قرار داده مي‌شود برقرار مي‌گردد تا مدتها بايستي بيمار آموزش ببيند كه پاهاي خود را روي هم قرار ندهد.
نبايستي سر تخت بيمار بيش از 45 درجه بالا بيايد تا مفصل خم نشود.
موقع تعويض پانسمان هرگونه علائم قرمزي، تورم، ترشحات بدبو و ... گزارش شود. غذاي بيمار بايستي يبوست آور و حجيم نباشد.
از مواد پروتئيني و ويتاميني، سبزيجات و ميوه تازه استفاده كند.
48 ساعت بعد از عمل كيسه يخ كمك به كاهش درد و تورم مي‌نمايد ولي از روز سوم به بعد تاثيري ندارد. هموواگ در محل زخم به تخليه ترشحات كمك مي‌كند و تا 48 ساعت در محل مي‌ماند سپس آن را خارج كنيد فيزيوتراپي و ورزش جهت تقويت عضلات شانه و سينه و انجام ورزشهاي ايزومتريك و ايزوتونيك بيمار روز دوم بعد از عمل با واكر يا چوب زير بغل بايستي از تخت خارج شود و راه برود.
بعد از خروج از بستر مفصل ران در حالت اكستانسيون كامل قرار داده مي‌شود. بالا رفتن از پله‌ها و خم شدن در 3 ماه اول بعد از عمل ممنوع است.
از واكر يا چوب زيربغل استفاده كنيد و حداكثر وزن بدن را به مفصل عمل شده وارد نكنيد و به دستها وارد كنُد از صندلي بلند جهت نشستن استفاده كند و از نشستن طولاني مدت بيش از 30 دقيقه خودداري كند.
آرتروپلاستي هيپ
تعويض مفصل هيپ معمولا در افراد مسن به علت شكستگي گردن فمور و پوكي استخوان انجام مي‌شود. اين عمل به دو صورت كامل كه در آن تعويض سراستخوان فمور و حفره استابولوم و ناقص، كه تنها تعويض سرفمور انجام مي‌شود.
مراقبتهاي پرستاري لازم:
درد پس از جراحي:
1- در 48-24 ساعت اول از داروهاي مخدر و در صورت نياز از پمپ انفوزين مخدر استفاده مي‌شود.
شروع مصرف مسكن‌هاي خوراكي از 48 ساعت به بعد
3. جابجايي مختصر بيمار جهت كاستن از فشار روي برجستگي‌هاي استخواني
4. اطلاع به پزشك در صورت وجود دردي كه با مسكن‌هاي مخدر تسكين نمي‌يابد.
خطر دررفتگي پروتز:
1. قرار دادن پاهاي بيمار در وضعيت ابداكشن (قرار دادن يك بالش بين پاها تا از يكديگر دور باشند)
2. عدم خم كردن مفصل ران بيش از 90 درجه (سرتخت نبايد بيش از 60 درجه بالا باشد)
3. دادن آموزشهاي لازم به بيمار و همراهيان جهت جلوگيري از دررفتگي مفصل حين جابجايي
4. تاكيد به بيماردر مورد محدوديتهاي حركتي تا 4 ماه
5. بررسي علائم دررفتگي مفصل و اطلاع فوري به پزشك معالج (درد شديد در ناحيه عمل - كوتاه شدن پا - درد شديد كشاله ران - ناتواني در حركت دادن پا)
6. اجتناب از انداختن وزن بروي پاي عمل شده تا 6 ماه
7. جهت شروع حركت از ابزارهاي كمكي مثل واكر يا چوب زيربغل استفاده شود
8. نحوه خروج از تخت و نشستن و راه رفتن بايد توسط پرستار به بيمار آموزش داده شود.
احتمال ايجاد DVT و آمبولي:
1- بيشترين خطر بروز DVT7-5 روز پس از جراحي است
2. بررسي علائم DVT قرمزي - درد و تورم در ساق پا و علامت هومنز مثبت: در صورت صاف بودن زانو اگر پا به حالت درسي فلكشن (كف پا به سمت عقب) درآيد درد شديدي در ساق پا ايجاد مي‌شود. مراقبتهاي لازم جهت پيشگيري از ترومبوز شامل:
* راه‌اندازي هرچه سريعتر پس از بهبودي بيمار
* استفاده از جورابهاي واريس
*انجام حركات active & passive پاها در تخت
* تاكيد بر فيزيوترپي اندامها
* مصرف داروهاي ضدانعقاد تجويز شده Enoxaparine
* تشويق به مصرف مايعات به اندازه كافي
خطر خونريزي پس از عمل:
1- كنترل محل جراحي از نظر خونريزي يا هماتوم و درن بيمار پس از عمل
2. ميزان طبيعي تر