انواع مرگ:

از نظر علم پزشکی دو نوع مرگ وجود دارد:

1-    مرگ قلبی که 90% مرگ ها را تشکیل می دهد و همه مردم با آن آشنا هستند و طی آن قلب انسان از کار می ایستد یا اصطلاحا Cardiac Arrest

می کند در نتیجه شخص فوت کرده و باید خاکسپاری شود. 

2-    مرگ مغزی که 10 % مرگ ها را تشکیل می دهد ، و طی آن مغز از بین می رود اما پس از ایست مغز ، ایست قلبی ممکن است 1 تا 14 روز بطول بیانجامد .این نوع مرگ در ذهن مردم رایج نیست چراکه برخلاف مرگ قلبی در بیمارستان رخ می دهد. 

مکانیسم مرگ مغزی: سه اتفاق عمده عامل مرگ مغزی هستند:

1. تروما (ضربه سر) Truma
2. صدمات عروقی مغز Cerebrovascular accident
3. کاهش شدید اکسیژن Diffuse hypoxemia 
   

رخ دادن هر یک از سه عامل فوق می تواند باعث ایجاد دو نوع ورم مغری شود: ورم عروقی و ورم سلولی

نتیجه همه این فرایند ها ایجاد ورم مغزی است که در اولین ورم ، فشار درون جمجمه را بالا می برند و در نتیجه باعث انسداد عروق اصلی و سطحی مغز می شوند.

به دلیل این انسداد و بسته شدن عروق اصلی مغز و عدم خون رسانی از حدود 6 تا 12 ساعت بعد ، نکروز آسیتیک آغاز می شود که این نکروز باعث از بین رفتن سلول های مغز می گردد.سلول هایی که تنها سلول های تجدبد ناپذیر و ترمیم ناپذیر بدن انسان هستند . در نهایت بعد از 3 تا 5 روز اگر جمجمه یک فرد مرگ مغزی را باز کنیم ، یک ماده صابونی ، لیز یا خمیری شکل را می بینیم که این حالت liquid faction  یا فرآیند صابونی شدن نامیده می شود.

بطور خلاصه هر گونه عاملی شامل ضربه ، مشکلات عروقی یا کمبود اکسیژن ، ایجاد ورم باعث جلوگیری از خون رسانی چهار عروق اصلی به مغز می شود و عدم خون رسانی نکروز را به دنبال دارد. در نتیجه نکروز بافت مغز ( هم ساقه مغز و هم کورتکس) را منهدم می کند و از آنجاییکه سلول های مغزی ترمیم پذیر نیستند، مغز به طور کامل فوت می کند .اما از همان لحظه ای که ضربه به مغز وارد می شود ، گره کوچک قلبی تولید الکتریسیته خودش را مانند یک خازن حفظ می کند . در نتیجه از وقتی که اختلال در مغز ایجاد می شود و ساقه مغز دستور تنفس را نمی دهد ، 6 تا 8دقیقه بعد ، هنوز قلب ضربان دارد. اگر در این فاصله اورژانس بر بالین فرد حاضر شود و لوله انتوباسیون (Intubation) را وارد دهان او کند و بطور مصنوعی ولی با همان حجم و همان تعداد ریه به او اکسیژن رسانی کند ، گره الکتریکی قلب گول می خورد و با فرض رسیدن این اکسیژن از ریه ، به فعالیت خود ادامه می دهد. لذا باعث می شود 1 تا 14 روز خون رسانی انجام شود و قلب و ارگان ها به حیات خود ادامه دهند.

چرا این اتفاق تنها 1 تا 14 روز رخ می دهد؟ بافت نکروزه شده مغز در درون جمجمه ایجاد گندیدگی و فساد کرده ، همانطور که وقتی یک فرد دچار تانقرن می شود و برای جلوگیری از سرایت سموم به بالاتر ، دست او را قطع می کنند ، در این مورد هم سمومی تولید می شود که از داخل مغز نکروزه شده ، به سمت پایین شروع به حرکت می کند و بر روی گره قلبی قرار می گیرد و باعث مرگ قلبی Cardiac Arrest   می شود.

چند یادآوری کلی :

-         اول اینکه مرگ مغزی ، نوعی مرگ است و با کما برابر نیست و یکی از دو نوع مرگ تعریف شده در پزشکی است.

-         دوم اینکه هر فرد مرگ مغزی در صورتی که خانواده او به سرعت رضایت به اهدای عضو بدهند ، می تواند با اهدای 1 تا 8 ارگان ، 1 تا 8 نفر را از مرگ حتمی و با اهدای 1 تا 53 نسج ، 1 تا 53 فرد را از معلولیت نجات دهد.

سوال: اهدای عضو در کشور به چه منظوری ایجاد گشت؟ 

سالها قبل بیماران نیازمند پیوند ، باید برای انجام این عمل به خارج از کشور سفر می کردند و متحمل هزینه های بالایی می شدند. تعدادی از خانواده ها مطلع شده بودند که در کشور های مختلف دنیا ، می توان ارگان های عزیز مرگ مغزی را اهدا نمود و ماجرای اهدای عضو در ایران از این خانواده ها آغاز گشت و وزارت بهداشت در صدد فراهم نمودن شرایط این عمل و رساندن خانواده ها به نیت خیرشان در ایران برآمد. 

مسیر واحد اهدای عضو ایجادچند زندگی از یک مرگ مغزی است.

شایعترین علت و سن مرگ مغزی در ایران و جهان

تعریف بیمار نیازمند به عضو:

1. از نظر ظاهر و قوای هوشی هیچ تفاوتی با افراد دیگر ندارد.
2. بیماری است که دلیل عدم فعالیت مناسب یکی از ارگان های حیاتی ( قلب ، ریه ، کبد، کلیه و لوزالمعده ) در لیست انتظار پیوند می باشد.
3. بیماری است که در هیچ کجای دنیا ، هیچ درمانی غیر از پیوند اعضا برایش وجود ندارد.
4. به جز کلیه و بخش کوچکی از کبد و یا یک لوب ریه که قابل اهدا از زنده به زنده می باشد، تنها منبع فراهم آوری اعضای پیوندی برای نجات جان این بیماران ، ارگان های افرادفوت شده با مرگ مغزی است.
   

وضعیت کنونی اهدا و پیوند در ایران:

جمعیت: 77000000نفر

مرگ و میر ناشی از تصادفات : 20000 نفر در سال 1392

5 تا 8 هزار مرگ مغزی در سال

تعداد قابل اهدا : 2500 تا 4000

تعداد اهدا در سال 1392 : 665 نفر

میزان بیماران نیازمند به عضو پیوندی در کشور : 15000 نفر

میزان فوت بیماران نیازمند : 7 تا 10 نفر در روز

تا پایان نیمه اول 1393 آمار رضایت گیری ایران 37 درصد بوده است یعنی 63 درصد خانواده ها رضایت به اهدای عضو نمی دادند.

در کشور ایران علت اصلی کمبود ارگان ، عدم رضایت خانواده ها می باشد ، برای این علت دو راه کار اصلی وجود دارد : فرهنگ سازی در جامعه و بهبود روش رضایت گیری

راهکار های اصلی : دو راهکار اساسی ، آشنایی خانواده ها با مفهوم مرگ مغزی :

1. فرهنگ سازی مناسب در جامعه (روش طولانی مدت )
2. آموزش مناسب و رضایت گیران در نحوه ی برخورد با خانواده ( روش کوتاه مدت)

با مروری بر این مطالب ، جلسه 2 ساعته با عنوان ضرورت شناسایی بیماران دچار مرگ مغزی و اهدای عضو در روز پنجشنبه مورخه 98/11/3 در محل سالن اجتماعات با حضور ریاست ، مدیریت ، مدیر دفتر پرستاری ، متخصص پزشکی قانونی ، سرپرستاران و سوپروایزرین بیمارستان امیرالمومنین علی (ع) تبریز برگزار شد.دبیر علمی و سخنران این جلسه ، سوپروایزر آموزشی بود که با دعوت 5 کوردیناتور پیوند دوره دیده در همایش دومین دوره آموزشی تخصصی و مدیریتی فراهم آوری اعضای پیوندی استان آذربایجان شرقی، برگزار شد.

-         آقای هوشمند ( سرپرستار CCU)

-         آقای محمدزادگان ( سرپرستار اورژانس)

-         خانم رحیمی ( سرپرستار ICU)

-         خانم دکتر قابلی (سرپرستار اتاق عمل )

-         خانم فکاری (سوپروایزر آموزشی)

به عنوان کوردیناتورهای تشخیص دهنده مرگ مغزی در این مرکز فعالیت دارند .

امید است که دانشجویان ، پرستاران ، پزشکان نسبت به ارتقا فرهنگ اهدای عضو از مرگ مغزی در جامعه هدف گمارند.